Stones in the Urinary Tract
- ေသးငယ္လွတဲ့ ေက်ာက္ေတြဟာ ေရာဂါလကၡဏာ မျပဘဲ ရွိေနတတ္ပါတယ္... ႀကီးမားတဲ့ အရြယ္အစားရွိတဲ့ ဆီးေက်ာက္ေတြကေတာ့ ေက်ာျပင္နံရိုးနဲ႔ တင္ပဆံုရိုးတို႔ ႏွစ္ခုၾကားမွာ နာက်င္တဲ့ေဝဒနာကို ျဖစ္ေပၚေစတတ္ပါတယ္...
- ပံုမွန္အားျဖင့္ ေရာဂါကို အတိအက် နာမည္တပ္ႏုိင္ဖို႔ ဓါတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ Ultra Sound ရိုက္ျခင္း၊ ဆီးစစ္ၾကည့္ျခင္းစတဲ့ စမ္းသပ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္..
- အစားအစာကို ဆင္ျခင္ျခင္းဟာ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းကို တစိတ္တေဒသအထိ ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္..
- ဆီးေက်ာက္ အရြယ္အစားႀကီးလို႔ သူ႕ဘာသာသူ ျပင္ပကိုမေရာက္ရွိႏုိင္တဲ့ ေက်ာက္ေတြကို ျပင္ပကေန ဓါတ္ေရာင္ျခည္နဲ႔ ေခ်ဖ်က္ျခင္း၊ မွန္ေျပာင္းျဖင့္ ၾကည့္၍ ေသးငယ္ေသာ ခြဲစိတ္မႈ ျဖင့္ ထုတ္ယူျခင္း၊ ပံုမွန္ ခြဲစိတ္မႈျဖင့္ ထုတ္ယူျခင္း စတဲ့ ကုသမႈေတြ လိုအပ္ပါတယ္...
ဆီးေက်ာက္ဟာ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးျပြန္နဲ႔ ဆီးအိမ္စတဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္.. ဒီလိုျဖစ္ပြားတဲ့ ေနရာေပၚမွာ မူတည္ၿပီး Kidney stone, Ureteral stone နဲ႔ Bladder stone စသျဖင့္ သတ္မွတ္ေခၚေဝၚၾကပါတယ္... အေမရိကားႏုိင္ငံမွာ ဆုိရင္ တစ္ႏွစ္မွာ အရြယ္ေရာက္ၿပီး အမ်ုဳိးသားအမ်ဳိးသမီး ၁၀၀၀ မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္မႈေၾကာင့္ ေဆးရံုတက္ၿပီး ကုသမႈခံယူရတယ္လို႔ စစ္တမ္းမ်ားအရ သိရပါတယ္... အဓိကအားျဖင့္ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း ေရာဂါဟာ လူလတ္ပုိင္း အသက္အရြယ္ေတြမွာ ပုိအျဖစ္မ်ားၿပီး အသက္ႀကီးပိုင္းမွာေတာ့ အမ်ဳိးသားမ်ားက ပိုမုိျဖစ္တတ္ပါတယ္...
ဒီလိုဆီးေက်ာက္တည္တဲ့ လူနာေတြမွာ တကယ္လို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ပိတ္ေစၿပီး ဆီးက်န္မႈ ျဖစ္ေစခဲ့ရင္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ား ေပါက္ဖြားၿပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ႏိုင္ပါတယ္.. ဒါ့အျပင္ ဒီလိုဆီးလမ္းေၾကာင္း တစ္ဘက္ဘက္ကို ပိတ္ထားမႈ ကာလရွည္ၾကာခဲ့ရင္ ဆီးေတြမ်ားလာၿပီး Hydronephrosis လို႔ေခၚတဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေဝဒနာကိုပါ ခံစားရႏုိင္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ဆီးတတ္ပါတယ္...
ေရာဂါျဖစ္ပြားရျခင္း၏ အေၾကာင္းမ်ား
ေက်ာက္တည္ရျခင္းရဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကေတာ့ ခႏၵာကိုယ္တြင္း ေက်ာက္ျဖစ္ပြားမႈကို ဟန္႔တားေပးတတ္ေသာ ဓါတ္မ်ားခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း (ဥပမာ- Citrate သည္ ခႏၵာကိုယ္တြင္းသုိ႔ ေရာက္ရွိလာေသာ calcium (ကယ္လဆီယမ္) ျဖင့္ ေပါင္းျခင္းျဖင့္ ေက်ာက္ျဖစ္တည္မႈကို တားဆီးေပးသည္..)၊ ဆီးအတြင္း ဓါတ္ဆားဓါတ္ မ်ားျပားစြာ ပါဝင္ေနတတ္ျခင္း စသည္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. ဆီးေက်ာက္ေတြရဲ့ ၈၀% ခန္႔ဟာ ကယ္လဆီယမ္နဲ႔သာ ျဖစ္တည္လာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္.. ေန႔စဥ္စားသံုးတဲ့ အစာ အာဟာရထဲမွာ ဗီတာမင္ စီဓါတ္၊ ပရိုတင္းဓါတ္၊ ကယ္လဆီယမ္ဓါတ္ မ်ားျပားစြာ ပါဝင္ေနသူမ်ားနဲ႔ ေရကို လံုေလာက္ေအာင္ မေသာက္သံုးတတ္သူမ်ား၊ မိမိရဲ့ မိသားစုထဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ပြားတဲ့သူရွိတဲ့ သူမ်ားမွာ ဒီလို ေက်ာက္တည္တဲ့ ေရာဂါ ပိုမုိျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္...
Struvite stones လို႔ေခၚတဲ့ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားကေတာ့ ေရာဂါပုိးဝင္ထားတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးမွာသာ ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္...ဒါေၾကာင့္ ဒီေက်ာက္အမ်ဳိးအစားကို Infection stones လို႔လည္း ေခၚေဝၚၾကပါတယ္...
ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား
ေသးငယ္တဲ့ အရြယ္အစားရွိတဲ့ ေက်ာက္ဆုိရင္ ေရာဂါလကၡဏာ လံုးဝ မျပသတာမ်ဳိး ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္... ဆီးအိမ္ထဲမွာ တည္တဲ့ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားကေတာ့ ဝမ္းဗုိက္ရဲ့ ေအာက္ပိုင္း (ဆီးခံုနားမွာ) နာက်င္တဲ့ ေဝဒနာ ခံစားရတတ္ပါတယ္.... ဒါမွမဟုတ္ ဒီထက္ဆိုးတဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ေစတဲ့အထိ ျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ခါးနာျခင္းနဲ႔ ေက်ာျပင္ တစ္ေလွ်ာက္(နံရိုးႏွင့္ တင္ပဆံုရိုးတို႔ၾကား) ျပင္းထန္စြာ နာက်င္ျခင္းတို႔ ခံစားရတတ္ပါတယ္...
အျခားေသာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားအေနနဲ႔ မူးေဝ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ေခၽြးေစးျပန္ျခင္း၊ ဂဏွာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ ဆီးထဲတြင္ ေသြးပါျခင္းစသည့္ လကၡဏာမ်ားအျပင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆုိးက်ဳိးအျဖစ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္လာရင္ေတာ့ ဆီးမၾကာခဏ သြားရျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္၍ ဖ်ားျခင္း၊ ဆီးသြားစဥ္ အနည္ပါျခင္း စသည္တို႔ကိုလည္း ေတြ႕ရႏုိင္ပါတယ္..
ကာကြယ္ျခင္း
ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္းကို တစိတ္တေဒသ ထိ ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ နည္းလမ္းအခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္...
- ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း- ေလ့လာမႈမ်ားအရ တစ္ေန႔ကုိ အနည္းဆံုး ေရ ၃၀၀ မီလီလီတာပါဝင္တဲ့ ေရခြက္ေပါင္း ၈ခြက္ကေန ၁၀ ခြက္ (၂၄၀၀ ကေန ၃၀၀၀ မီလီလီတာ/ ၁ လီတာပါဝင္ေသာ ေရသန္႔ဘူးႀကီး ၃ ဘူးခန္႔) ေသာက္သံုးရင္ ဆီးေက်ာက္ျဖစ္ပြားမႈကို(မည္သည့္ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားမဆုိ) အထိုက္အေလွ်ာက္ ကာကြယ္ေပးႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္...
- ကယ္လ္ဆီယမ္ ဓါတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္တည္တဲ့ ေဝဒနာရွင္ေတြအတြက္ေတာ့ အစားအစာထဲမွာ ကယ္လ္ဆီယမ္ဓါတ္ မ်ားစြာ ပါဝင္တဲ့ အစားအစာမ်ား(ဥပမာ- ႏြားႏုိ႔၊ ေကြကာ စသျဖင့္) ကို လိုအပ္သည္ထက္ ပိုမုိစားသံုးျခင္းကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္...( လိုအပ္ေသာ ပမာဏ တစ္ေန႔လွ်င္ ၁၀၀၀- ၁၅၀၀ မီလီဂရမ္)...
- Uric acid ဓါတ္ ပါဝင္တဲ့ေက်ာက္ အမ်ဳိးအစားေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ေဝဒနာရွင္ေတြ အတြက္ အနီေရာင္ရင့္တဲ့ အသားမ်ားကို ေလ်ာ့ခ်စားသံုးဖို႔ လိုပါတယ္... ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီလို အနီရင့္ေရာင္ အသားေတြဟာ ဆီးထဲမွာ uric acid ဓါတ္ပါဝင္မႈႏွဳန္းကို မ်ားေစလို႔ျဖစ္ပါတယ္..
ကုသျခင္းေသးငယ္တဲ့ အရြယ္အစားသာရွိတဲ့ ဆီးေက်ာက္အမ်ုဳိးအစားျဖစ္ၿပီး ေရာဂါလကၡဏာလည္း မျပခဲ့ဘူး၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ျခင္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ျခင္း စတဲ့ ျပႆနာေတြလည္း မရွိခဲ့တဲ့ ေက်ာက္ေတြကို မကုသဘဲ ထားလို႔ရပါတယ္..
ဒီလို ေဝဒနာရွင္မ်ားအေနနဲ႔ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း၊ ေသြးျပန္ေၾကာထဲမွ တဆင့္ ေဆးရည္မ်ားစြာ သြင္းျခင္း ( receiving large amounts of fluids intravenously) စတဲ့နည္းေတြနဲ႔ ဆီးနဲ႔အတူ ေက်ာက္က်သြားေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္တယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္ (ဒါေပမယ့္ ဒီနည္းလမ္းဟာ ေက်ာက္က်ေအာင္လုပ္ဖို႔ အေထာက္အကူျဖစ္တယ္ဆုိတာ သက္ေသေတာ့ မျပႏုိင္ၾကေသးပါဘူး)... ဒါ့အျပင္ ေရာဂါ ေပၚမူတည္ၿပီး သင့္ေတာ္တဲ့ ေဆးဝါးမ်ားနဲ႔လည္း သက္သာေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသႏုိင္ပါတယ္...
ေက်ာက္ကပ္ရဲ့ ဗဟိုေနရာ (renal pelvis) ဒါမွမဟုတ္ ဆီးျပြန္ရဲ့ အေပၚဆံုး ½ လက္မ အပိုင္းမွာ တည္ေနတဲ့ ေက်ာက္ေတြကို အျပင္ကေန sound wave generator ကေနထုတ္လႊတ္တဲ့ shock waves ေတြနဲ႔ ေက်ပ်က္ေအာင္ ေခ်ဖ်က္ႏုိင္ပါတယ္... ဒီလိုေခ်ဖ်က္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာက္ဟာ အပိုင္းစေလးေတြျဖစ္ၿပီး ဆီးနဲ႔အတူ ပါဝင္သြားႏုိင္ပါတယ္...
ေသးငယ္တဲ့ အေပါက္ငယ္ေလးကေန မွန္ေျပာင္းနဲ႔ၾကည့္ၿပီး ေက်ာက္ကုိ ထုတ္တဲ့ကုသမႈ (grasping forceps using an endoscope) ကိုလည္း အသံုးျပဳကုသႏိုင္ပါတယ္...
ဆီးျပြန္ရဲ့ ေအာက္ပိုင္းကိုေရာက္ေနတဲ့ ေသးငယ္တဲ့ ေက်ာက္ဆိုရင္ေတာ့ ureteroscope လို႔ေခၚတဲ့ ပိုက္ေပ်ာ့ scope ကိုအသံုးျပဳၿပီး ဆီးေက်ာက္ကို ေခ်ဖ်က္၍ျဖစ္ေစ၊ ဖယ္ထုတ္၍ျဖစ္ေစ ကုသႏုိင္ပါတယ္..
အရြယ္အစား ႀကီးတဲ့ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားေတြကိုေတာ့ ခြဲစိတ္ကုသျခင္းျဖင့္သာ ထုတ္ယူ ႏုိင္ပါတယ္...
(၂၆.၁၀.၂၀၀၉)
Written by : လီယိုေဒါက္တာ Mutdfan.com
Photo by သက္ရွည္က်န္းမာ
